Các phương pháp đánh dấu trong chọn lọc giống thủy sản

Trong công tác chọn giống thủy sản, việc sử dụng các chỉ thị để nhận dạng các cá thể hay các tổ chức cá thể nhằm phân biệt từng cá thể như môt dạng “chứng minh nhân dân”.

Điều này giúp ích rất nhiều cho việc tạo phả hệ của đàn cá cho chương trình chọn giống, quản lý cá bố mẹ, quản lý cá thả bổ sung nguồn lợi và sử dụng trong các thí nghiệm so sánh. Từ đó giúp công tác chọn giống thủy sản cũng như quản lý nguồn lợi thủy sản diễn ra thuận lợi và có hiệu quả cao.

TS Nguyễn Văn Sáng, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản 2 cho biết, tiêu chí lựa chọn phương pháp đánh dấu là dễ áp dụng cho thủy sản có kích thước nhỏ, dấu không ảnh hưởng đến tăng trưởng của cá, không đắt tiền, ít tốn công lao động, dấu có thể đọc/tồn tại trong thời gian dài với tỷ lệ cao. Hiện nay, các nhà nghiên cứu, quản lý và lai tạo giống thủy sản thường sử dụng một số loại dấu phổ biến như sau:

1. Khắc dấu (Branding or cold branding): gồm có các dạng như khắc nhiệt lạnh – nóng, vẽ số, xăm.

2. Cắt vây (Fin clipping): Vây lưng, bụng, hậu môn hay vây ngực. Đặc điểm nhận dạng những cá thể này với cá thể khác là nhờ vây cá không mọc lại hay cá mất tia vây cứng.

Cá được đánh dấu bằng cách cắt một phần vây đuôi

3. Dấu từ có số (Decimal Coded Wire Tag): Sử dụng sợi kim loại có từ tính và khắc số, kích thước rất nhỏ, thích hợp cho cá cỡ nhỏ, chỉ phân biệt đến nhóm, không phân biệt đến từng cá thể, tỷ lệ mất dấu thấp.

4. Dấu có số (Visible Implant Alpha Tags): Dấu có số, đánh dấu dưới da nhưng vẫn có thể nhìn thấy bằng mắt thường, áp dụng cho cá có phần sụn ở đầu.

5. Dấu phẩm màu huỳnh quang (Elastomer): Phẩm màu được tiêm vào dưới da hoặc vào cơ, rất thích hợp cho đánh dấu giáp xác như: tôm, cua…

6. Dấu đeo (Floy tags): Phương pháp đánh dấu này rẻ tiền, không thích hợp đánh dấu cá nhỏ, tỉ lệ mất dấu cao.

7. Dấu từ (Pit Tag): Đây là một dạng chip điện tử dấu được đánh vào cơ hoặc vào xoang bụng, mỗi chip có 1 số riêng, rất thích hợp cho đánh dấu cá, có thể đánh dấu cho các kích cỡ, tỉ lệ tồn dấu rất cao, đắt tiền, hiện được dùng phổ biến trong các chương trình chọn giống,

8. Vòng đeo: Đeo ở cuốn mắt như tôm, sử dụng như công cụ đánh dấu hỗ trợ.

9. Sóng vô tuyến: Phương pháp đánh dấu này dùng thể theo dõi di cư của cá. Phương pháp này có thể ứng dụng trong công tác quản lý, tái tạo nguồn lợi.

10. Đánh dấu DNA: Phương pháp đánh dấu này cần đầu tư ban đầu lớn nhưng không tốn kém đầu tư hàng năm nên giúp giảm vốn lưu động. Ngoài ra phương pháp này giảm thao tác gây stress cho cá.

Theo Theo TS Nguyễn Văn Sáng, tùy theo nhu cầu sử dụng trong công tác chọn giống hay quản lý nguồn lợi thủy sản mà có thể sử dụng các phương pháp đánh dấu khác nhau. Chẳng hạn, đối với cá bố mẹ quý cần phân biệt đến từng cá thể thì có thể dùng cách đánh dấu PIT tag, Floy tag, Visible Implant Alpha tag, đánh số. Đối với cá hậu bị chỉ cần phân biệt đến nhóm có thể sử dụng các phương pháp đánh dấu như: Floy tag, Decimal Coded Wire Tag, dấu huỳnh quang. Còn đối với cá cho sinh sản cần truy xuất nguồn gốc như cá tra chọn lọc di truyền có thể áp dụng phương pháp ghi số bằng cách khắc dấu trên đầu.

Theo Thành Công, mard.gov.vn, 16/12/2015